लेह, लडाख, मॉनेस्ट्री, तुरतूक (turtuk) -२

लेह लद्दाख हा आपला भारताचाच भाग. सहज मनात आलं, कोणताही मनुष्य प्राणी आपल्या शरीरावर , स्वतःवर एकसारखंच प्रेम करतो. म्हणजे मला माझे पाय आवडत नाहीत म्हणून मी त्याच्याकडे दुर्लक्ष करते किंवा माझे केस कुरळे आहेत म्हणून मला आवडत नाहीत असं तर होत नाही ना. तशाच काहीशा भावना मला या लेह, लद्दाख आणि आम्ही ज्या ज्या भागात फिरलो त्याबद्दल वाटलं. मला इथल्या कधी न पाहिलेल्या माणसांबद्दल आपलेपणा वाटत होता. इतकं अदबशीर बोलणं, हसतमुख चेहेरे बघून मन सूर्यफुलासारखं फुलून जात होतं. मी भारतात तशी फारशी फिरले नाहीये खरं तर. पण हा माझाच देश. मग मला त्याचे कानेकोपरे माहीत असायलाच हवेत. आणि मला ते आपलेसे वाटले. इथे मला जे म्हणायचंय ते थोडक्या शब्दात मांडण्याचा प्रयत्न केलाय. 

आम्ही लामायुरुतली मॉनेस्ट्री बघितली. त्याच धर्तीच्या अनेक मॉनेस्ट्री बघितल्या. शांत, गंभीर वातावरण होतं सगळीकडे. मला अशा शांत ठिकाणी गेलं की रामदासांचं करुणाष्टक आठवतं. आता पाठ नसलं तरी त्यातली ‘’अचपळ मन माझे नावरे आवरिता ‘’ ही ओळ मात्र हटकून आठवते. याचं कारण मला कळलेलं नाही. 

आमच्या या ठिकाणाहून त्या ठिकाणी जाण्याच्या अव्याहत प्रवासात मुंबईत फारसे बघायला न मिळणारे भारतीय सेनेतले स्मार्ट, तरतरीत, जवान बघायला मिळाले. भारतीय सेनेचे ते ‘मिलिट्री ग्रीन’ रंगाचे ते ट्रक्स, जिप्सीतून जाणारे सेनेचे अधिकारी मी काहीवेळा हळूच तर काहीवेळा गॉगल लावला असल्याने एकटक बघत होते. असो. या मोठ्या प्रवासात एक दिवस तुरतुक साठी राखून ठेवला होता. यु पीन सारखे रस्ते, अगदी शेजारुन वहाणारी श्योक नदी. ही नदी आपल्याबरोबर खुप माती, वाहून नेत असल्याने तिचं पाणी काळसर, चिखल मिसळल्यासारखं वाटत होतं. काही दिवसांनी पाणी संथावलं की म्हणे हिचं पाणीही निळसार झाक असलेलं दिसतं. 

खारदुंग ला खिंडीत जाण्याचा रस्ता, तसंच जवळपासचे जे काही रस्ते बनवलेत त्याला तोड नाही. हे रस्ते बनवण्याचं श्रेय ब्रिगेडियर वोंबतकेरे यांना जातं. इकडे निसर्गाचं केव्हा बिनसेल ते सांगता येत नाही. बिनसलं असो की नसो. मनात आलं की येतात मोठमोठे दगड बागडत खाली. आपण आपला जीव चिमटीतच पकडलेला असतो. मूठ फार मोठी वाटते. तरीही इथे वहानांचा अव्याहत प्रवाह चालू असतो. पण दिवसाच. कारण ऊन जसजसं चढेल तसतसं कुठून ओहोळ वहात येतील आणि आपल्याबरोबर सोबत किती आणि कश्या दगडधोंड्याना घेऊन येईल याचा नेम नसतो. 

आम्ही तुरतुकला पोचलो. हे छोटसं गाव पाकिस्तानच्या ताब्यातून आपण 1970 ला घेतलं. पाकिस्तानी सीमेपासून फक्त सात किमी अंतरावर. इथे लोकं बल्ति भाषा बोलतात. चारही बाजून उंचच उंच डोंगर आणि मधे आमचं रहाण्याचं ठिकाण. बांधकाम सुरु असलेल्या हॉटेल तुरतुक मधे पाऊल टाकल्याबरोबर मोठ्या ताटात ओले, सुके जरदाळू ठेवले होते. एकाने ताज्या जरदाळूचा जुस दिला. त्याची चव अमृततुल्य होती. आम्ही दमलेले एका दमात ते अमृत पोटात टाकलं. मुन्नाभाई MBBS मधे मुन्ना म्हणतो ना की ‘’इसको एक बोतल ग्लुकोज चढाना’’ तसंच आम्हाला झालं. या पेयाची चव बराच वेळ जिभेवर रेंगाळत रहाते. आता तरतरीत झुरळं होऊन जो तो आपापला रहाण्याचा तंबू बघायला लागला. सगळ्या सुविधांनी युक्त असा तो तंबू आणि आजुबाजूची फुलं, हिरवाई बघून मी मनोमन भारतीय सेनेला दुवा दिला. इतकी सुंदर जागा, लोकं,मुलं, बाळं केवळ यांच्यामुळे बघायला मिळाली. 

इथे एक राजा आहे. त्याच्या महालाची पाक आर्मीने पार दुर्दशा करुन टाकली आहे. त्याचं नाव YBGO MOHD KHAN KACHO. आदल्या दिवशी छानसा डगला घालून आल्याने मला तो स्मार्ट वाटला. दुसर्या दिवशी त्यांच्या महालात गेले तर पार रया गेलेल्या अवस्थेत दिसला. गतकाळच्या वैभवाच्या खुणा बघितल्या. सोबत माहिती देणारा जेव्हा पाकिस्तान आर्मीचा उल्लेख करत असे तेव्हा मी या राजाच्या चेहेर्यावरचे भाव बघत असे. काहीही असो. गावची सगळी मंडळी खुश दिसली. मला तिकडे एक लायब्ररी पण दिसली. तीनशे पुस्तकं आहेत तिकडे. 

इथे दोन घरांच्यामधून स्वच्छ पाण्याचे ओहळ वहातात. त्यात मुलं/मुली आपले केस धुतात. आपली डोकी त्या ओहळाच्या पाण्यात भिजवायची. साबण लावायचा. पुन्हा ओहोळात आपलं डोकं खळबळायचं. मजाच वाटली. रोज अंघोळ करत नाहीत ते.